เคยสงสัยไหมว่า ทุกครั้งที่คุณกดไลก์ โพสต์ข้อความ แชร์รูปภาพ หรือแสดงความคิดเห็นลงบนโลกออนไลน์ คุณกำลังทิ้งร่องรอยอะไรไว้บ้าง? การกระทำที่ดูเหมือนเล็กน้อยเหล่านี้ ไม่ได้หายไปตามกาลเวลาเหมือนรอยเท้าบนผืนทราย แต่กลับกลายเป็น 'ร่องรอยดิจิทัล' หรือ ‘รอยเท้าดิจิทัล’ (Digital Footprint) ที่อาจติดตัวคุณไปตลอดกาล

สำนักงานพัฒนาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ (สพธอ.) หรือ ETDA (เอ็ตด้า) มีมุ่งส่งเสริมให้คนไทยทุกกลุ่มเกิดการใช้ดิจิทัลอย่างรู้เท่าทันและปลอดภัย โดยโครงการ ETDA Digital Citizen (EDC) จะพาทุกคนไปทำความรู้จัก และตระหนักถึงความสำคัญของ Digital Footprint ที่เป็นหนึ่งเนื้อหาภายใต้หลักสูตร EDC Plus เพื่อให้เข้าใจ พร้อมรับมือและจัดการกับร่องรอยดิจิทัลได้อย่างถูกวิธียิ่งขึ้น

ร่องรอยดิจิทัลคืออะไรกันแน่

Digital Footprint หรือ ร่องรอยดิจิทัล มันคือร่องรอยที่คุณทิ้งไว้บนโลกออนไลน์ ทุกครั้งที่คุณท่องอินเทอร์เน็ต ไม่ว่าจะเป็นการโพสต์ข้อความ แสดงความคิดเห็น กดไลก์ แชร์รูปภาพ หรือแม้แต่การค้นหาข้อมูล ร่องรอยเหล่านี้จะบ่งบอกถึงตัวตน ความสนใจ และพฤติกรรมของคุณ เปรียบเสมือนร่องรอยที่คุณทิ้งไว้บนผืนทราย แต่มันอาจคงอยู่ถาวร และยากที่จะลบเลือน ไม่เหมือนรอยเท้าบนผืนทรายที่กระแสน้ำอาจพัดกลืนหายไป

บนโลกออนไลน์ ทุกสิ่งที่คุณทำล้วนทิ้ง "ร่องรอย" ไว้ ซึ่งสามารถแบ่งได้เป็น 2 ประเภทหลัก ๆ คือ

1.   ร่องรอยดิจิทัลแบบไม่ตั้งใจ (Passive Digital Footprint)  คือร่องรอยที่มีการเก็บโดยอัตโนมัติจากเว็บไซต์หรือแอปพลิเคชัน ซึ่งอาจไม่เปิดเผยข้อมูลโดยตรงแต่อาจถูกนำไปใช้ในทางการตลาด เช่น

·      ประวัติการเข้าชมเว็บไซต์ (Browsing History)

·      ประวัติการค้นหา (Search History) บันทึกคำค้นหาที่เราเคยใช้

·      ข้อมูลการใช้งานแอปพลิเคชัน เช่น เวลาที่ใช้ ความถี่ในการใช้งาน

·      Cookies คุกกี้หรือไฟล์ขนาดเล็กที่เว็บไซต์เก็บไว้ในอุปกรณ์ของเรา เพื่อจดจำข้อมูลการใช้งานและปรับแต่งประสบการณ์ใช้งาน

·      IP Address หรือ หมายเลขของอุปกรณ์ที่เราใช้ในการเชื่อมต่ออินเทอร์เน็ต

2.   ร่องรอยดิจิทัลแบบตั้งใจ (Active Digital Footprint) คือข้อมูลที่เราจงใจสร้างและเผยแพร่บนโลกออนไลน์ด้วยตัวเอง โดยตั้งใจให้คนอื่นเห็นหรือเข้าถึงข้อมูลพวกนี้ เช่น

·      การโพสต์บนโซเชียลมีเดีย ไม่ว่าจะข้อความ รูปภาพ วิดีโอ

·      การแสดงความคิดเห็น หรือรีวิวสินค้า/บริการ บนแพลตฟอร์มต่าง ๆ

·      อีเมลที่เราส่งให้ผู้อื่น

·      โปรไฟล์ออนไลน์ ทั้งข้อมูลส่วนตัวและประวัติที่เราสร้างขึ้นบนเว็บไซต์หรือแพลตฟอร์มต่าง ๆ

·      การสมัครสมาชิกเว็บไซต์หรือบริการออนไลน์ต่างๆ โดยใช้ข้อมูลส่วนตัวของเราเพื่อสมัคร

ร่องรอยดิจิทัล: สำคัญไฉน? ส่งผลยังไง?

"สิ่งที่คุณโพสต์วันนี้ อาจกำหนดอนาคตของคุณในวันข้างหน้า" ร่องรอยดิจิทัลของคุณส่งผลกระทบต่อชีวิตคุณในหลายๆ ด้าน มากกว่าที่คุณคิด

·      การหางาน: รู้หรือไม่ว่า นายจ้างในยุคนี้มักจะค้นหาชื่อของคุณบน Google ก่อนเรียกสัมภาษณ์? ร่องรอยดิจิทัลที่ไม่เหมาะสม เช่น โพสต์แสดงความเกลียดชัง รูปภาพที่ไม่เหมาะสม หรือความคิดเห็นเชิงลบ อาจส่งผลเสียต่อโอกาสในการได้งานของคุณ

·      การศึกษา: มหาวิทยาลัยหรือสถาบันต่างๆ อาจตรวจสอบร่องรอยดิจิทัลของผู้สมัครทุนการศึกษา โพสต์ที่แสดงถึงทัศนคติที่ไม่ดี อาจทำให้คุณพลาดโอกาสสำคัญ

·      ความสัมพันธ์: โพสต์เก่าๆ ที่คุณลืมไปแล้ว อาจกลับมาทำร้ายความสัมพันธ์ส่วนตัวได้อย่างไม่คาดคิด เช่น แฟนเก่าขุดโพสต์ในอดีตของคุณ

·      ความปลอดภัยและความเป็นส่วนตัว: การเปิดเผยข้อมูลส่วนตัวมากเกินไป อาจทำให้คุณตกเป็นเป้าหมายของมิจฉาชีพ ถูกขโมยข้อมูล (Identity Theft) หรือถูกคุกคามทางไซเบอร์ (Cyberbullying)

·      ชื่อเสียงและภาพลักษณ์: ร่องรอยดิจิทัลของคุณสร้างภาพลักษณ์ของคุณในโลกออนไลน์ ซึ่งอาจส่งผลต่อชื่อเสียงทั้งในระยะสั้นและระยะยาว

แต่ร่องรอยดิจิทัลก็มีด้านบวก หากใช้อย่างชาญฉลาด Digital Footprint สามารถสร้างโอกาสมากมาย ดังเช่นกรณีศึกษาต่อไปนี้

·      การสร้างแบรนด์ส่วนบุคคล คุณมาริสา (นามสมมติ) สร้าง Digital Footprint ด้านการเงินการลงทุนผ่าน LinkedIn และ Medium จนประสบความสำเร็จ โดยแชร์บทความวิเคราะห์การลงทุนที่มีคุณภาพสม่ำเสมอ สร้างเครือข่ายในวงการการเงิน และได้รับโอกาสเป็นวิทยากรและที่ปรึกษาการลงทุน

·      การสร้างธุรกิจออนไลน์ คุณสมชาย (นามสมมติ) เริ่มจากการรีวิวร้านอาหารจนกลายเป็นอาชีพ สร้างคอนเทนต์ที่มีคุณภาพและจริงใจ พัฒนาเอกลักษณ์การนำเสนอที่โดดเด่น จนสามารถสร้างรายได้หลักจากการรีวิว

จัดการร่องรอยดิจิทัลยังไง ให้เป็น ‘ร่องรอยที่คุณภูมิใจ!’

โลกออนไลน์ไม่มีปุ่ม "ลบอดีต" แต่คุณสามารถเรียนรู้วิธีสร้างร่องรอยที่คุณภูมิใจได้ เริ่มต้นง่าย ๆ ดังนี้

1.      คิดก่อนคลิก ถามตัวเองก่อนโพสต์ว่า "สิ่งนี้จำเป็นไหม?" "ถ้าคนอื่นมาเห็นจะส่งผลกระทบอะไรกับฉันในอนาคต?" "ฉันจะรู้สึกอย่างไรถ้าข้อมูลนี้ถูกเปิดเผยต่อสาธารณะ?"

2.      ตั้งค่าความเป็นส่วนตัว ตรวจสอบและตั้งค่าความเป็นส่วนตัวในทุกแพลตฟอร์มอย่างรอบคอบ ไม่จำเป็นต้องเปิดเผยทุกอย่างสู่สาธารณะ

3.      ทำความสะอาดร่องรอย ลบประวัติการค้นหาและคุกกี้เป็นประจำ รวมทั้งค้นหาชื่อตัวเองบน Google อยู่เสมอ เพื่อลบบัญชีที่ไม่ใช้งานแล้ว แก้ไข หรือลบข้อมูลที่ไม่ต้องการให้ปรากฏ

4.      เครื่องมือช่วยจัดการ พิจารณาใช้เครื่องมือหรือบริการที่ช่วยจัดการข้อมูลส่วนบุคคลออนไลน์ เช่น Google Alerts ที่แจ้งเตือนเมื่อมีการกล่าวถึงชื่อคุณ หรือ BrandYourself ที่ช่วยจัดการชื่อเสียงออนไลน์ รวมทั้งใช้ VPN ในกรณีต้องใช้ Wi-Fi สาธารณะ เมื่อต้องการเช้าถึงข้อมูลส่วนตัว เนื่องจาก VPN ช่วยให้บุคคลที่ 3 เข้าถึงหรือติดตามกิจกรรมออนไลน์ของเราได้ยากขึ้นและหมายเลข IP ที่แท้จริงจะถูกปิดบังไว้

5.      คิดระยะยาว สร้างร่อยรอยดิจิทัลที่สอดคล้องกับภาพลักษณ์ที่คุณต้องการสร้างในระยะยาว มุ่งเน้นการโพสต์เนื้อหาที่เป็นประโยชน์ สร้างสรรค์ และสะท้อนตัวตนในแง่บวก

6.      ตระหนักถึง PDPA ทำความเข้าใจเกี่ยวกับกฎหมายคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล (PDPA) เพื่อให้รู้สิทธิและหน้าที่ในการปกป้องข้อมูลส่วนตัวของคุณ

พร้อมหรือยัง? ที่จะก้าวเป็น ‘พลเมืองดิจิทัล’ ที่ดี ผ่านหลักสูตร EDC Plus

มาเริ่มต้นใช้ชีวิตบนโลกออนไลน์อย่างสร้างสรรค์และปลอดภัย เพราะแม้โลกออนไลน์จะไม่มีปุ่ม ‘ลบอดีต’ แต่เราสามารถเรียนรู้ที่จะสร้างร่องรอยดิจิทัลที่ภาคภูมิใจได้เสมอ

สามารถเรียนรู้เพิ่มเติมเกี่ยวกับการจัดการร่องรอยดิจิทัลอย่างสร้างสรรค์ ผ่านหลักสูตร EDC Plus ได้แล้ววันนี้ ในรูปแบบ e-Learning ได้ที่ https://www.etda.or.th/th/edcplus และติดตามรายละเอียดโครงการ EDC เพิ่มเติมได้ที่ https://www.etda.or.th/th/Our-Service/DigitalWorkforce/edc.aspx หรือ Facebook: ETDA Thailand